پیشنهاد مطالعه کتاب به مناسبت ولادت حضرت معصومه (س) و روز دختر

احسان رضایی - درباره شهر مقدس قم، به دلیل اهمیتی که این شهر در تاریخ تشیع دارد و یکی از قدیمی‌ترین مراکز شیعه در ایران است، کتاب‌های زیادی تالیف شده است. آثاری که بعضی از آنها مثل «تاریخ قم» که سال ۳۷۸ هجری قمری (حدود ۱۱۰۰ سال پیش) نوشته شده، منبع بسیار مهمی در تاریخ اجتماعی کشورمان هستند. اما بین این همه کتاب درباره تاریخ قم و مزار مطهر حضرت معصومه(س) در آن شهر، چی بخوانیم بهتر است؟ پیشنهاد ما یک کتاب نسبتاً کم‌حجم است که مطالب و نکات بیشتری در آن آمده باشد. کتاب «بانوی ملکوت» نوشته آیت‌الله علی کریمی جهرمی یک نمونه خوب از این دسته است. آیت‌الله کریمی جهرمی از اساتید حوزه علمیه قم و داماد آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی از مراجع تقلید است. ایشان تالیفات زیادی دارد و سال ۱۳۷۷ به عنوان پژوهشگر برتر قرآنی کشور معرفی شد. بخشی از تالیفات ایشان در حوزه تاریخ اسلام است که این کتاب هم از همین دسته است.   کتاب چهار فصل دارد. در فصل اول و دوم جایگاه شهر قم در تاریخ تشیع مرور شده و از جمله ۲۲ حدیث درباره شهر قم از زبان امامان معصوم(ع) آمده است. فصل سوم به کریمه اهل بیت، حضرت معصومه(س) اختصاص دارد و دوباره در فصل چهارم به شهر قم برمی‌گردیم و درباره برخی مشاهیر قم (۱۴ نفر)، از زکریا بن آدم (از اصحاب امام رضا و امام جواد) و ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، ... تا چهره‌های معاصر مطالبی می‌خوانیم.   همان‌طور که گفتیم ویژگی فوق‌العاده این کتاب، خلاصه بودن آن است که باعث شده در حجمی اندک (۱۶۴ صفحه) موضوعات متنوعی مطرح شود. مثلا در فصل دوم که بخش عمده کتاب را تشکیل داده و به زندگی، شهادت و مزار مطهر حضرت معصومه(س) اختصاص دارد، پس از ذکر «فواطم» (فاطمه‌های) خاندان هاشمی، مطالب مربوط به زندگی حضرت معصومه(س) بصورت فشرده، فقط ۱۶ صفحه (از صفحه ۴۷ تا ۶۲) آمده و بقیه فصل به مسایل دیگر، مثل فضیلت زیارت آن حضرت، روایاتی از کرامات آن حضرت، برکات وجودی آن حضرت، نظر اهل سنت درباره زیارت مزار حضرتش، ... و هتک حرمت حریم مقدس آن حضرت توسط تیمور گورکانی و دو شاه پهلوی ذکر شده است. در عین حال این اختصار باعث نشده تا کتاب لحنی خشک و بی‌روح داشته باشد، بلکه نویسنده جابه‌جای متن مطالب جالب و خواندنی مرتبط را هم آورده است. مثلا این نمونه را درباره یکی از پزشکان قدیمی شهر قم ببینید: «علیرضا خان کاشانی، معروف به دکتر شفاءالدوله در ده‌ها سال قبل مطبی در خیابان ارم، روبروی در صحن مطهر، در طبقه دوم عمارت شخصی خود باز کرده و بر نمای دیوار بیرونی، اشعاری را با کاشی‌کاری عالی نوشته است. طبقه دو که مطب او بوده، درست روبروی حرم مطهر است و کسی که آنجا باشد، مشرف بر رواق آینه و قسمتی از صحن شریف می‌باشد. آن اشعار که حاکی از عمق دلدادگی به بانوی اسلام است و بعد از گذشت ده‌ها سال، هنوز باقی است، این است: رواق حکمت اینجا، کاخ سبط مصطفی آنجا/ بشارت دردمندان را؛ دوا اینجا، شفا آنجا/ در اینجا طب یونانی و تشریح اروپائی، فرامین و الهیات و آیات خدا آنجا». (صفحه ۷۳)